‘Er moet nu echt iets veranderen’

Rijksadviseur voor het Landschap Berno Strootman

Met de prijsvraag Brood en Spelen krijgen de mensen die werken en leven op de zandgronden in Zuid- en Oost-Nederland de kans hun ideeën over de vernieuwing van het platteland te concretiseren. Landschap en landbouw snakken naar een nieuwe impuls, ziet Rijksadviseur voor het Landschap Berno Strootman. ‘Er moet nu echt iets veranderen’

Strootman en Alkemade hebben allebei veel affiniteit met het platteland. Rijksbouwmeester Floris Alkemade woont in een dorp op het Brabantse platteland. Zijn streekgenoten zijn boeren. Hij kent en spreekt ze als zijn buren. Rijksadviseur Berno Strootman is geboren en getogen in Twente en heeft daar veel familie, maar hij heeft ook een professionele relatie met de plattelanders. Als landschapsarchitect werkt hij vanuit zijn Amsterdamse bureau veel aan opdrachten in het landelijk gebied.

Strootman spreekt over het landschap tegelijk nuchter en gedreven. ‘Het landschap is voor mij onbegrensd. Het is altijd in verandering. Meerduidig. Het is de plek waar ons eten wordt verbouwd, waar we recreëren, het is natuur, water, schoonheid. Ons stuk van de aarde.’
Het landschap gaat hem aan het hart. Hij heeft er niet voor niets zijn vak van gemaakt. Des te scherper ziet hij hoe het landschap uitgemergeld raakt door decennialange intensivering van het gebruik als productiegebied. ‘De biodiversiteit is enorm verminderd, de bewandelbaarheid van het platteland neemt af, en de cultuurhistorische kwaliteit daalt met het verdwijnen van heggen, bosjes en houtwallen.’

Duidelijke signalen

Strootman wijst op de opeenstapeling van het slechte nieuws van de afgelopen maanden. De studies die een dramatische daling onthullen in het aantal vogels, insecten en plantensoorten, net als de onderzoeken die de ondernemersfraude met mest en registratie van koeien bloot leggen. ‘Het zijn heel duidelijke signalen dat het systeem vastloopt. Tegelijkertijd is het voor veel boeren steeds moeilijker om een goede boterham te verdienen. Er moet dus echt iets veranderen.’Dit momentum wil hij, en met hem de andere initiatiefnemers van de prijsvraag, ten volle benutten. ‘Wij willen bijdragen aan de vernieuwing, aan een nieuw perspectief voor de boeren. Want zij lijden net als het landschap onder het systeem. Hun inkomen stijgt niet, hun hypotheeklasten wel.’‘Het streven naar schaalvergroting en voortdurend vergroten van de opbrengst moet plaats maken voor een landbouw die verder denkt dan de korte termijn. Die ook de belangen van volgende generaties en van het landschap meeweegt.’

‘De vernieuwing moet uiteindelijk komen van de mensen die er werken en leven: de agrarische sector, de landeigenaren, de dorps- en buurtgemeenschappen, (recreatie)-ondernemers, e.a. Overheden spelen daarbij natuurlijk ook een belangrijke rol in het stellen van kaders en het stimuleren van gewenste ontwikkelingen. Wij als Rijksadviseurs kunnen bijdragen aan de gewenste verandering als aanjagers en wegbereiders. Wij willen de ideeën die er leven bij jonge en bij ervaren boeren, bij landeigenaren en anderen concreet maken.’
‘Wij hebben hoge verwachtingen van de combinatie van grondeigenaren en ontwerpers. Zij moeten de spil vormen van een breed samengesteld team, dat voorstellen bedenkt om de omwenteling op het platteland handen en voeten te geven. Grondeigenaren staan centraal. Zij weten wat er speelt, hebben ideeën en een plek om die te realiseren. Dat is cruciaal, want wij zijn nadrukkelijk op zoek naar plannen die radicaal, realistisch én realiseerbaar zijn.’

Ontwerpkracht

Ontwerpkracht, het vermogen om losse opgaven te doordenken en te combineren tot een nieuw concept, is een onmisbare component. Ontwerpers zijn hierin getraind. Ik denk daarbij natuurlijk aan landschapsarchitecten, maar ook aan systeemontwerpers, creatieve bedrijfseconomen, mensen die in staat zijn om nieuwe concepten te bedenken.’

Naast de landbouwtransitie is het platteland toneel van meer ingrijpende veranderingen. ‘De bevolkingssamenstelling verandert, er zijn de wateropgaven en de enorme impact die de energietransitie op het landschap kan hebben.

‘We zijn niet geïnteresseerd in monofunctionele ‘oplossingen’. Met zonneakkers gaan we het platteland niet redden. Dat zou slechts een extra industriële laag op het landschap zijn. De prijsvraag zoekt nadrukkelijk antwoorden in het combineren van opgaven.’