Inspiratieverhalen Noord-Brabant

Op de eerste Inspiratiebijeenkomst in Noord-Brabant in Best vertelden drie bevlogen sprekers over de projecten die zij ondernemen. Hieronder in het kort hun verhaal.

De smaak van melk

Sietske Klooster is gegrepen door de smaak van melk. Zij is zelfstandig ontwerper – Embodied Design Engineer – en een van de juryleden van de prijsvraag Brood en Spelen. Tot haar verbazing wordt er weinig gedaan met de ‘boerenverfijning’ van de melk. Zij ziet een gat in de markt.
Met haar idee De Melksalon onderstreept zij de stelling van Rijksbouwmeester Floris Alkemade dat juist in de combinatie van vrije geesten en pragmatische doeners de sleutel ligt voor vernieuwing.

Elke melk heeft aan het begin van de keten een eigen smaak en voedingswaarde, afhankelijk van ras, gras, seizoen en ook het management van de boerderij speelt een rol. Voor de boeren is dit een open deur, maar voor de gemiddelde consument, gewend als die is aan supermarktmelk, is het een eye-opener.
Als ontwerper zag zij hier mogelijkheden. In 2012 is Sietske Klooster proeverijen gestart, waarop boeren hun eigen melk schenken. ‘Dat leverde boeiende gesprekken op tussen boeren onderling en met consumenten’. Zo bouwde Klooster aan kennis en een netwerk van experts van begin tot eind van de keten: boeren, wetenschappers, verwerkers, consumenten.
Als je de melk direct na het melken verzuivelt, worden de smaakverschillen nog sterker. In plaats van doorgemengde supermarktmelk, levert dit concept karaktervolle melk op en meer differentiatie: door de samenstelling te meten weet je direct welke melk passend is voor yoghurt en welke voor kaas.
In het begin keken boeren haar lachend aan: ‘dat wordt nooit wat’, zeiden ze. Maar daar kwamen ze van terug. Klooster: ‘Het klopt wat Floris Alkemade in zijn inleiding zei: de combinatie van de pragmatische houding van de boer en het vrije denken van de ontwerper werkt heel goed.’
Inmiddels is er een bedrijf dat een machine ontwikkelt die melk direct kan verzuivelen. Ook draait er op een boerderij in Brabant een pilot om het idee van de melkstromen te ontwikkelen en na te denken over vragen als: Wat wil de markt? Welke keuzes maak je qua boerderijmanagement en techniek?

Voedselbossen voor families

Radicaal, realistisch en realiseerbaar. Op zulke plannen is de prijsvraag Brood en Spelen uit. Laat je niet leiden door gewoontes, vrees of onzekerheid, is de oproep. Peter Slijpen laat zich zeker niet uit het veld slaan, al hebben bestemmingsplannen hem aardig dwars gezeten.
‘Wat als je geen vergunning krijgt? Het is best akelig om dan toch te investeren’. Peter Slijpen van de stichting Phien heeft genoeg onzekerheid gekend. Toch heeft hij volgehouden. Hij heeft nu eenmaal vergunningen nodig voor de off-gridwoningen en voedselbossen die hij met zijn stichting Phien (een acroniem van Potentie, Herwaardering, Intensiteit, Eenheid, Natuur) opricht. Het is een sociaal concept, waarin voedingsbosbouw, werkgelegenheid, ouderenzorg en circulaire economie samengaan. ‘Wij willen het kleine gemengde bedrijf terugbrengen op het platteland’, vat Slijpen zijn ambitie samen.
De kern is dat één familie, (groot)ouders en kinderen, gezamenlijk één hectare bewoont en beheert. De familie betrekt een zelfvoorzienende woning voor meerdere generaties op een terrein dat voor 90 procent voedselbos is. Een voedselbos is een combinatie van natuur en landbouw. Per boerderij/landgoed is een stichting opgezet waar het onroerend goed is ondergebracht. Alle bewoners maken deel uit van een huurdersvereniging, die verantwoordelijk is voor de exploitatie. Bewoners zorgen voor eigen inkomsten. Phien wil zo niet alleen het grondgebruik in Nederland veranderen, maar ook ‘toekomstdromen van mensen waarmaken’, vertelt Slijpen.
De stichting heeft al 80 hectare grond in Noord-Limburg aangekocht om onder meer voedselbossen aan te planten. In Melderslo staat landgoed Peppelhof. Hier realiseert Slijpen een leef- en werkomgeving voor dertien families; een experiment voor een nieuwe sociale samenleving, die zelfvoorzienend is. Bezoek is welkom.

Herenboerderij voor vluchtelingen

Realisme, maar ook idealisme en sociaal gevoel tekenen het Wereldhuis en De Vluchthoeve. Marten Verdenius van de Protestantse Diaconie Amsterdam vertelt hoe deze kerkelijke organisatie vluchtelingen een ontsnapping biedt uit hun zware levensomstandigheden.
‘Wij zijn nu bezig een boerderij aan te kopen iets ten zuiden van Amsterdam’, vertelt Marten Verdenius van de Diaconie. ‘Het wordt een soort maatschappelijke herenboerderij. Op de 30 hectare grond kunnen vluchtelingen voedsel produceren voor eigen afname en we stichten een christelijke leefgemeenschap voor opvang van vluchtelingen.’
In Amsterdam wonen circa 15.000 immigranten zonder papieren. In het Wereldhuis dat de Diaconie midden in de stad exploiteert, krijgen zij gratis eten en kleding, en hulp op allerlei gebied: medisch, sociaal, huisvesting etc. Minstens zo belangrijk is dat zij een mogelijkheid krijgen te werken door bij te dragen aan de activiteiten. Ook kunnen zij zich ontwikkelen, via cursussen die de Diaconie organiseert.
In het Wereldhuis gaat veel voedsel om, zo’n 5000 kilo per maand schat Verdenius. Een deel van het voedsel kunnen vluchtelingen straks verbouwen in de boerderij die de Diaconie sticht. Duurzame landbouw gaat zo samen met voedselproductie voor eigen eetprojecten en activering dan wel dagbesteding.
Verdenius ziet ook bij de kerk een beweging om bewuster de gronden die het bezit te beheren. ‘Je kunt er vanuit gaan dat er flink wat eigendom in de zandgebieden ligt bij de kerk. De kerk is een goede match.’