Water is de koning van het voedsel

Van Europa tot aan de sloot en alles er tussen. De waterschappen waken op alle niveaus over het water, want zonder water geen voedsel, geen natuur.

Zoetwater van goede kwaliteit is een schaars en waardevol goed. Boeren, natuurorganisaties en waterschappen willen hier zuinig en bewuster mee omspringen. Bijvoorbeeld door de waterhuishouding te verbeteren en minder water te gebruiken bij het beregenen van gewassen, vertelt strategisch adviseur Carel Nobbe van waterschap Aa en Maas. Hij geeft een voorbeeld. ‘In Brabant stellen veel boeren voor hun gronden een bedrijfswaterplan op om beter met water om te gaan.’

‘Water is de koning van het voedsel’, citeert Nobbe een Keniaans spreekwoord.
‘De landbouw in Oost Brabant is nu zeer intensief en de draagkracht van het watersysteem onvoldoende. De te hoge gehalten aan voedingsstoffen zijn slecht voor plant en dier en voor de volksgezondheid. Het ontwerpend zoeken naar oplossingen voor dit probleem is een van de grote opgaven.’

Naast de vertaling van technische maatregelen in een vernieuwend ontwerp, die bijvoorbeeld de bedrijfswaterplannen een extra boost kunnen geven, zijn ook meer langetermijn-afwegingen reden voor het waterschap om partner te zijn in de prijsvraag Brood en Spelen.

‘Kunnen we’, zo vraagt Nobbe zich af, ‘niet overgaan op ander soort van landbouw door het water (nog) beter vast te houden in de bodem door het organische stofgehalte te verhogen. En door zuiniger met water om te gaan door bijvoorbeeld drainagewater vast te houden of door opslag van hemelwater op het terrein van de boeren.
‘Met veel kunstgrepen zorgen we nu dat er water komt in de gebieden waar voedsel geteeld wordt. We regelen de waterstanden: hoog water in het voorjaar als de boeren zaaien, laag water in de loop van het seizoen, opdat de boeren met zware machines het land op kunnen. Voor de natuur rondom de landerijen is dat niet altijd goed.’

RegenwormenWim Wassink, strateeg visievorming en agendering van waterschap Vechtstromen wil net als zijn collega Nobbe van Waterschap Aa en Maas het water schoon, de bodem en natuur gezond en de wateroverlast beperkt houden.
Beide waterschappen maken deel uit van het onderzoeksproject Lumbricus, Latijn voor regenworm. Hierin zoeken de waterschappen in samenwerking met andere kennisinstituten en agrariërs naar manieren om bodem en watersystemen klimaatrobuust te maken.
Regenworm kun je letterlijk nemen, want een van de projecten is een wormenproef, om te zien wat het loslaten van een massa regenwormen voor effect heeft op de bodem. Aanplanten van diepgewortelde grassen, bijvoorbeeld het rietzwenkgras, die beter tot het grondewater reiken, is een ander. Een derde project, vertelt Wim Wassink, is regelbare, klimaatadaptieve drainage. Wij kunnen afhankelijk van het weerbericht het watersysteem open en dicht draaien.’

Piekbuien en droogte‘De waterlopen’, zegt Wassink, ‘zijn geen geïsoleerde stromen, daarom legt het waterschap steeds meer contact met de omgeving: boeren en natuurorganisaties bijvoorbeeld. Op de zandgronden moeten wij het doen met het water dat uit de hemel valt. Soms valt er te veel water, dat zal vaker voorkomen met de piekbuien als gevolg van de klimaatverandering, meestal is het water schaarser door droogte. In beide gevallen zijn we gebaat bij een gezonde bodem, die water kan vasthouden en opnemen.’

Bijna 80 procent van het buitengebied is in eigendom van boeren, zegt Nobbe, dus de agrariërs zijn een belangrijke bondgenoot van het waterschap. ‘Grote buffers naast de beken om het water bij hoosbuien vast te houden, lopen altijd langs boerenterrein. Het omzetten van de grond in een gebied voor wateropvang is juist een vraag aan ontwerpers. Dit moet verbeeld worden.’

VoorlopersDe deelnemers aan Brood en Spelen zullen vooral voorlopers zijn, denkt Wassink. ‘Het gaat er om lokale ideeën door te vertalen naar een hoger schaalniveau. Dat doen wij ook. Het stroomgebied van de Vecht is gigantisch groot. Je moet klein beginnen. Daarom experimenteren wij in een geïsoleerd gebied.’
‘Andere opgaves als het meer natuurlijk inrichten van beeksystemen moet je uiteraard op een hoger schaalniveau regelen, maar dan nog. Onze contacten richting landbouw zijn best goed, wij voeren veel keukentafelgesprekken, ook om draagvlak te creëren voor grotere ingrepen. Wij staan klaar om de deelnemende teams te ondersteunen. Schiet ons gerust aan, daar zijn we voor.’