Zijn voedselbossen eigenlijk wel rendabel?

In ons project Proefboerderij Haverkamp willen we jonge ondernemers de kans geven om met kleine investeringen te beginnen met hun eigen toekomstteelten. De starters kunnen werken en wonen op en rondom het bedrijf van een biologische boer. De boer wil voorkomen dat als er geen opvolging is voor zijn bedrijf, het land opgeslokt wordt door een andere boer. Het kleinschalige landschap zou dan verdwijnen.

Een mooi uitgangspunt van de boer is dat alles wat we nieuw aanplanten eetbaar moet zijn voor mens of dier. De boer heeft al een aantal hoogstamboomgaarden, waarbij het natuurlijke grasmengsel gemaaid wordt en als voedsel dient voor de pensionpaarden. Dit is al een vorm van agroforestry
Ons voorstel is dan ook om een sterk landschappelijk frame te maken, wat als voedselbos en paarden paddock kan dienen. Alles hierbinnen is eetbaar voor mens of paard. Het is een stevig raamwerk, dat de identiteit van het landschap versterkt en een meerwaarde heeft voor de biodiversiteit. Gekoppeld aan dit raamwerk zijn de flexibele velden, daar zijn de akkers, velden en de weilanden voor de paarden.

Maar, hoe rendabel is een voedselbos?Het leuke van deze prijsvraag is dat we ‘gedwongen’ worden om écht uit te zoeken wat de mogelijkheden en de voor- en nadelen zijn. Tenslotte is ons gevraagd om een radicaal, realistisch en realiseerbaar plan.

Onlangs zijn we met het hele team op excursie geweest naar de Tuinen van West in Amsterdam. Dat zette ons wel aan het denken. De Amsterdamse boeren vertelden ons dat de investering voor een voedselbos vrij hoog is en pas na een lange tijd rendabel wordt. Bovendien is een voedselbos in de beginfase vrij arbeidsintensief.

We zijn verder op onderzoek uitgegaan. Ons klimaat lijkt niet goed geschikt voor voedselbossen. Een functionerend volwassen voedselbos bestaat nog niet in Nederland, andere vormen van agroforestry zijn rendabeler.* Voor particulieren en natuur- of educatiedoeleinden is het wel interessant. Zo is het voedselbos van Wouter van Eck in Groesbeek- De Horst (3ha) succesvol. Hier staat de grootste collectie eetbare bomen, struiken, bloemen en knollen van ons land. En belangrijk: het past ook goed in het landschap.

Als landschapsarchitect kijk je breder dan ‘commercieel rendabel’. Cultuurhistorie, ecologie, de sociale leefomgeving, omliggende functies, recreatie, klimaat - dit zijn allemaal belangrijke aspecten. Immers, we moeten niet alleen Brood maar ook Spelen vinden in de landbouwgebieden.** Hoe kunnen we hier een goede balans in vinden? We blijven naarstig op zoek naar goede voorbeelden. Tips zijn welkom!

Tekst: Judith van der Poel